Κάτω από το δάπεδο, παρά τα παλαιωμένα μπετά, νόμιζες ότι βρισκόσουν στο υπόκαυστο κάποιου ρωμαϊκού βαλανείου σαν αυτό που υπάρχει κάτω από τη Ρωσική Εκκλησία της Φιλελλήνων, που θα παρουσιαστεί σε επόμενη ανάρτηση.
Τι είναι όμως ένα υπόκαυστο σύστημα θέρμανσης; Η λέξη υπόκαυστο αναφέρεται σε έναν χαμηλό και συνήθως υπόγειο χώρο κάτω από το δάπεδο του δωματίου, όπου κυκλοφορούν καυτά αέρια που παράγονται από μια εστία φωτιάς. Οι χώροι αυτοί δημιουργούνται με την υπερύψωση των δαπέδων και την βοήθεια στυλίσκων.
Στον Πειραιά υπήρχαν τα οργανωμένα σε ειδικά οικήματα λουτρά, τα χαμάμ ανατολικού τύπου, τα ευρωπαϊκά και τα ιαματικά, που οι ανάγκες για ατομική καθαριότητα της εργατικής λαϊκής τάξης επέβαλαν την ύπαρξή τους, καθώς τα περισσότερα σπίτια δεν διέθεταν τέτοιες πολυτέλειες (μια σκάφη κι ένα τσουκάλι με βραστό νερό ήταν αρκετά).
Τα γνωστότερα και μεγαλύτερα από όλα είχαν την επωνυμία ΒΑΛΚΑΝΙΑ, πιο γνωστά με το επίθετο του ιδιοκτήτη τους, ΛΟΥΤΡΑ ΠΑΛΑΝΤΖΙΑΝ. Ιδρυτής τους στα 1937 ήταν ο Αρτίν Παλαντζιάν, ένας δραστήριος Αρμένης επιχειρηματίας που τα εκμεταλλεύτηκε για μια δεκαετία. Πέθανε στις 1/2/1947, οπότε οι εγκαταστάσεις κληρονομήθηκαν εξ αδιαιρέτου υπό μορφή κοινοπραξίας από τους γιους του Ονίκ και Αζάντ και τη γυναίκα του Γερανουή, που είχαν έρθει μαζί του από τη Σμύρνη την περίοδο της καταστροφής.
Η οικογένειά του είχε υφαντήριο στην Αμάσεια του Πόντου και ο ίδιος βιοτεχνία στη Σμύρνη. Και στην Αθήνα όμως, στην αυλή του σπιτιού τους κοντά στου Ψυρρή, έβαφαν και στέγνωναν νήματα, και με ξύλινο αργαλειό έφτιαχναν αλατζάδες (φτηνά βαμβακερά υφάσματα). Μέσα στην κρίση του 1929 – 30 ενοικίασε τη γωνιακή οικοδομή της Αγίου Δημητρίου 49α στο Κερατσίνι, κι εγκατέστησε ξύλινους χειροποίητους υφαντικούς ιστούς (εργαλειά). Σύντομα τροφοδότησε τους αργαλιούς με ηλεκτρικό ρεύμα δικής του παραγωγής. Μάλιστα πουλούσε και ρεύμα στη γύρω περιοχή τοποθετώντας ξύλινους στύλους, καλώδια, μετρητές, μέχρι που του το αγόρασε η ΠΑΟΥΕΡ με ειδικό νόμο και διευκολύνσεις. Η επιχείρηση εξελίχτηκε σε «Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργική Εταιρία Α. Παλαντζιάν» με κλωστήριο, βαφείο, υφαντήριο, συσκευαστήριο και παρήγε κουβέρτες, τραπεζομάντηλα, πετσέτες, κ.ά. απασχολώντας στις καλύτερες στιγμές της περίπου 100 – 120 υπαλλήλους. Στις μέρες μας, η TEXTIL A.E. Υφάσματα Λευκά Είδη Ξενοδοχειακός Εξοπλισμός έχει τα γραφεία στην Αγίου Δημητρίου 49 με διευθυντή τον Σέρκο Παλαντζιάν, γιο του Ονίκ.
Τα λουτρά του Παλαντζιάν
Γύρω στα 1932 ο Αρτίν άρχισε να κατασκευάζει τα Λουτρά του (ίσως εκεί που ήταν οι γεννήτριες ρεύματος) σκεπτόμενος ότι θα ήταν εξασφαλισμένη η επιτυχία τους αφού τα τούρκικου τύπου μπάνια ήταν οικεία και απαραίτητα για τους πρόσφυγες.
Η
οροφή του κτιριακού συγκροτήματος σχηματίζει μικρούς και μεγάλους
τρούλους με τρύπες διαφυγής των ατμών, σφραγισμένες οι περισσότερες.
Δίπλα τους η κατοικία των ιδιοκτητών κι άλλοι βοηθητικοί χώροι.Την εποχή που κατασκευάζονταν τα κτίρια, στην πίσω πλευρά του οικοπέδου έχασκε ένα πηγάδι, γνωστό μάλλον από τον καιρό της Επανάστασης. Σήμερα το πηγάδι υπάρχει ακόμα, αλλά το στόμιό του είναι κλειστό.
Στο πίσω μέρος του κτιρίου, υπάρχει ακόμα η τεράστια μηχανή καύσεως και οι αντλίες, που είναι φτιαγμένες στο πειραιώτικο ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟΝ Γ. ΧΡΥΣΟΛΟΥΡΗ.
Η
επίσκεψη γίνεται από την εμπρόσθια καγκελωτή πόρτα, μπαίνοντας στην
ορθογώνια ανοικτή αυλή με τα απεριποίητα δένδρα και τα αναρριχώμενα
στους τοίχους φυτά.
Ανεβαίνουμε
τις σκάλες της κυρίας εισόδου και περνάμε στην αίθουσα αναμονής. Τα
πάντα διαλυμένα, σκονισμένα, σπασμένα και ριγμένα στο πάτωμα που άλλοτε
έλαμπε με τα τετράγωνα διακοσμημένα πλακάκια. Τριγύρω κάδρα, σωλήνες,
διακόπτες, καθρέπτες, μπουκάλια, δοχεία, έπιπλα, χαρτιά.
Στους διαδρόμους χάσκουν οι πόρτες των ατομικών μπάνιων…
Ένας
οδηγεί στην εντυπωσιακή κεντρική κυκλική αίθουσα με το σιντριβάνι που
δεν διατηρείται, γιατί όπως και τόσα άλλα μεταλλικά και μαρμάρινα
εξαρτήματα έχουν διαρπαγεί.
Συνολικά υπήρχαν 28 διαμερίσματα. Μια σκάλα οδηγεί στον εξώστη, στον επάνω όροφο με τα 13 υπόλοιπα δωματιάκια.
Κρεβάτια ξύλινα με πλαστικό κάλυμμα παραγεμισμένα με ξερόχορτα βρίσκονται στα διαμερίσματα.
Κάτω μια άλλη αίθουσα χαμάμ παραμένει ψυχρή και μισοσκότεινη.
Τα ΒΑΛΚΑΝΙΑ
διέθεταν και θεραπευτικά λουτρά σε μεμονωμένους πελάτες αλλά και επί
συμβάσει με διάφορους οργανισμούς (συνταξιούχους Ταμείων Αλληλοβοηθείας,
όπως Προσωπικού ΣΕΚ, ΣΠΑΠ, ΗΕΜ, Οίκου Ναύτου).«Κύριοι, έχομεν την τιμήν να προσφέρωμεν υμίν τας κάτωθι τιμάς Ιαματικών Λουτρών κατά την περίοδον 1966. Απλά θαλάσσια δρχ. 18 – Θειούχα δρχ. 26 – Ιαματικά δρχ. 30». Το θαλάσσιο νερό μεταφερόταν με υδροφόρες.
Κάτω από το πάτωμα…
Σωλήνες με καυτό νερό ζέσταιναν τα μάρμαρα ενώ καλαίσθητες γούρνες γέμιζαν με το ζεστό και το κρύο. Όλες οι απαραίτητες υποδομές όμως για τη θέρμανση, τη διακίνηση και την αποχέτευση του νερού, βρίσκονταν σε ένα χαμηλό υπόγειο χώρο, (κενό) ακριβώς κάτω από το δάπεδο. Κεραμικά κολωνάκια στηρίζουν το επίπεδο του δαπέδου, το οποίο όμως έχει κριθεί ασταθές και επικίνδυνο, και για το λόγο αυτό σήμερα φέρει σύγχρονες υποστηρίξεις από ξύλινα δοκάρια σε μεταλλικά υποστυλώματα.
Επικοινωνία με την επιφάνεια.
Ίχνη από καπνό και φωτιά υπάρχουν σε όλο τον υπόγειο χώρο
Φρέαρ αποχέτευσης
Διατηρητέο κτίσμα ή σχολείο;Η ζωή στα χαμάμ είναι γοητευτική, σιωπηρή, μυστηριακή, χαμηλόφωτη. Ο καθένας έχει να διηγηθεί μια εμπειρία του, να μιλήσει για κάποια νέα γνωριμία, να προβάλει τα συναισθήματά του. Είχαν ορισθεί άλλες μέρες επίσκεψης για τις γυναίκες και άλλες για τους άνδρες. Ως μέτρο τάξεως και ευκοσμίας «Απαγορεύομεν εις τους λουομένους να φωνασκώσι και να άδωσι, έντος των θαλάμων. Ωσαύτως απαγορεύομεν εις τους λουομένους να εξέρχωνται των λουτρών γυμνοί ή απρεπώς ενδεδυμένοι».
Στα 1965 ένα τμήμα των εγκαταστάσεών τους μισθωνόταν στην Κεντρική Υπηρεσία Διαχείρισης Εγχωρίου Παραγωγής (ΚΥΔΕΠ). Τα Λουτρά παρέμειναν ανοιχτά καθ’ όλο το 1967 μέχρι το 1972. Φαίνεται πως έκλεισαν αμέσως μετά – είχαν ξεφύγει κάπως του σκοπού τους, εξ αιτίας της υπερβολικής τιμής του πετρελαίου και τη μείωση των πελατών αφού κάθε σπίτι πλέον διέθετε το δικό του μπάνιο – αφήνοντας πίσω μια ιστορία χρόνων, ένα ρημαγμένο κτίριο και μια έντονη ανάμνηση στους Πειραιώτες επισκέπτες του.
Ο Δήμος Κερατσινίου αποφάσισε γύρω στα 1986 να παρατείνει την αναγκαστική απαλλοτρίωση των Λουτρών υπέρ του ΟΣΚ για να ανεγερθεί Δημοτικό Σχολείο,
όπως κι έγινε. Το κτίσμα όμως είχε κηρυχθεί διατηρητέο και για να
πληρεί τις απαιτούμενες προδιαγραφές ενός σχολείου θα πρέπει να γίνουν
σημαντικές παρεμβάσεις που θα αλλοιώσουν την εμφάνισή του, πράγμα που
δεν επιτρέπεται. Η υπόθεση εκκρεμεί…Κείμενο: Δημήτρης Κρασονικολάκης & Παναγιώτης Δευτεραίος (επιμέλεια) Φωτογραφίες: Παναγιώτης Δευτεραίος
Δραστηριότητα: εξερεύνηση εγκαταλελειμμένων – urbex (urban exploration)
Συμμετείχαν: Κων/νος Ιατρού, Γεωργία Μπουρμπούλη, Αλέξανδρος Τσεκούρας, Παναγιώτης Δευτεραίος
Πληροφορίες κειμένου: Δημήτρης Κρασονικολάκης
Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τον Κωνσταντίνο Ιατρού, που μας πρότεινε την επίσκεψη αυτή, ξεναγώντας μας στα κτίρια των λουτρών.
Πηγή: ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ
......................................................................................................................................................................
Στείλτε μας τη φωτογραφία , το video ή το μήνυμα σου για να καταγγείλεις
και να δείξεις αυτό που θέλεις. Όλοι μαζί μπορούμε να έχουμε το
Κερατσίνι που θέλουμε!
Επικοινωνία με το KERATSINIVOICE:
Email: keratsinivoice@gmail.com
Email: keratsinivoice@gmail.com
Κάντε like το keratsinivoice στο facebook
Follow us στο twitter
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου