Μια ασθένεια σε προχωρημένη ηλικία, από την οποία ανέρρωσε επιτυχώς, τον έστρεψε στο μοναστικό βίο. Δεν έμεινε για πολύ στο μοναστήρι : από το 1847 μέχρι το 1852, όταν οι κρατικές αρχές τον συνέλαβαν, περιόδευε στην Πελοπόννησο κηρύττοντας, αποκτώντας τεράστιο ακροατήριο.
Το κήρυγμα του Παπουλάκου ήταν μάλλον απλοϊκό. Εκτός από παραινέσεις κατά της ληστείας και της κλοπής, άρχισε σιγά- σιγά να κατακεραυνώνει τα «άθεα» γράμματα, επικίνδυνα για όποιον αρκούνταν στα « κοινά » γράμματα, αυτά της ορθοδοξίας. Ακολούθησαν η κυβέρνηση, οι πολιτικοί, η Ιερά Σύνοδος (που του είχε αρνηθεί άδεια ιεροκήρυκα), η βαυαροκρατία (αν και οι τελευταίοι βαυαροί αξιωματούχοι του Όθωνα είχαν φύγει από το 1843), οι ξένες δυνάμεις (πλην της ορθόδοξης Ρωσίας, από την οποία έπρεπε να καλέσουμε νέο βασιλιά), το Πανεπιστήμιο, οι τότε νέες τεχνολογίες (με τη μορφή του ατμόπλοιου), το δικαστικό σώμα, ο στρατός. Οι χωρικοί συνέρρεαν κατά χιλιάδες να τον ακούσουν, διαγκωνιζόμενοι για ένα κομμάτι από το ράσο του, πολύτιμο φυλαχτό, και τον θεωρούσαν θεϊκό απεσταλμένο. Όταν κάποια στιγμή οι αρχές προσπάθησαν να τον σταματήσουν στέλνοντας στρατιωτικά σώματα να τον συλλάβουν αντιμετώπισαν την ένοπλη οργή του κόσμου. Ο Παπουλάκος τελικά πέθανε ξεχασμένος σε ένα μοναστήρι της Άνδρου, όπου τον είχε περιορίσει η κυβέρνηση, το 1861.
Αν και δεν υπάρχει μία αυτοτελής μελέτη για τον Παπουλάκο (εξαίρεση ένα ιστορικό πόνημα του παλιού δημοσιογράφου Μπάμπη Άννινου), η απήχησή του αποδίδεται συχνά στην αντίθεσή του στην ελλαδική Εκκλησία, που είχε αποσχιστεί από το Πατριαρχείο. Μονοσήμαντη ερμηνεία. Στα μέσα του 19ου αιώνα το νεοπαγές ελληνικό κράτος βαδίζει αργά στο δρόμο της οριστικής του συγκρότησης. Αλλαγές όπως η ενδυνάμωση του κεντρικού κράτους, η ενοποίηση του πολιτικού, η εμφάνιση νέων τρόπων παραγωγής, ο εξορθολογισμός της δημόσιας και της κοινωνικής ζωής, η έλευση της νεωτερικότητας με δυο λόγια αποδομούν την ηθική οικονομία των χωρικών. Χωρικών χωρίς καμία μόρφωση, απομονωμένων, προσκολλημένων σε μακρόχρονες και αδιατάρακτες βεβαιότητες και αδράνειες, για τους οποίους λίγα πράγματα είχαν αλλάξει από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ανατρέποντας τη ζωή τους, ο αγράμματος Παπουλάκος εκφράζει με το απλοϊκό του κήρυγμα τις πιο μύχιες ανησυχίες τους, ιδιαίτερα όταν ευαγγελίζεται την επιστροφή στον παλιά προνεωτερική και εξιδανικευμένη κατάσταση.
Αν ο Παπουλάκος φαντάζει σήμερα ρομαντικό απομεινάρι μιας παλιάς εποχής, πώς να εξηγηθεί η μεταθανάτια απήχηση- που φτάνει μέχρι τη σύλληψη όσων « βλάσφημων » τον σατιρίζουν- του γέροντα Παΐσιου; O οποίος στο κάτω- κάτω δεν περιδιάβαινε τη χώρα κηρύττοντας, αλλά πέρασε το βίο του μονάζοντας και τον ετελεύτησε ήσυχα. Η προφανής εξήγηση είναι η οικονομική κρίση που σαρώνει οικονομικές και άλλες βεβαιότητες, ανατρέπει βίαια συνθήκες ζωής, εν ολίγοις αποδομεί και τη δική μας (και ηθική) οικονομία. Αλλά η διογκούμενη πίστη σε προφητείες, οράματα κλπ., όσο κι αν μπορεί να τη δικαιολογήσει η αναζήτηση κάποιας ελπίδας, λίγο συμβιβάζεται με την ορθολογικότητα του κόσμου μας. Ούτε είμαστε βέβαια χωρικοί του 19ου αιώνα. Φαίνεται λοιπόν ότι η νεωτερικότητα δεν έριξε ποτέ βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Θα μπορούσε να είναι αλλιώς ; Ίσως. Αλλά αυτό θα συνέβαινε σε μία χώρα με άλλο δημόσιο λόγο. Όπου οι πολιτικοί δεν θα μιλούσαν, πότε παρηγορητικά, πότε καταγγελτικά, για επιθυμίες, αλλά για ανάγκες και για υποχρεώσεις. Όπου θα κατονόμαζαν τις αιτίες της κακοδαιμονίας, δεν θα έκαναν λόγο για απροσδιόριστους παράγοντες- ξένους και εγχώριους- που ορίζουν τη μοίρα του τόπου. Όπου το υπερβατικό δεν θα είχε θέση στη δημόσια ζωή.
Αντίθετα, κι αυτό είναι μία μόνο πλευρά του φαινομένου, έχουμε δει ιερωμένους να κάνουν συγκεντρώσεις οικειοποιούμενοι εθνικά σύμβολα και να καταγγέλλουν τον άθεο διαφωτισμό (η δικαίωση του Παπουλάκου και των « κοινών » του γραμμάτων), αρχηγούς κομμάτων να υπογράφουν για να γίνει δημοψήφισμα μη προβλεπόμενο από το Σύνταγμα ή άλλους πολιτικούς- ειδικούς μάλιστα περί τα συνταγματικά- να σιωπούν επί του θέματος φοβούμενοι (;) την αντίδραση της επιχώριας Μητρόπολης. Είδαμε μέχρι και προεκλογικά σποτάκια να οπτικοποιούν, με τη βοήθεια του photoshop, κάποιες άλλες, πιο παλιές, προφητείες περί της Βασιλεύουσας, αυτές του Αγαθάγγελου. Μετά από όλα αυτά, οι σύλληψη, κατ’επίνευση μάλιστα της Χρυσής Αυγής, του « βλάσφημου » μπλόγκερ (που καταφανώς σατίρισε όχι τον γέροντα αλλά την προσκόλληση των Νεοελλήνων σε νεφελώδεις δοξασίες), θα έπρεπε να είναι αναμενόμενη.
Το βιβλίο του Δημήτρη Καμπουράκη για τον Παπουλάκο
*Ο Δημήτρης Αντωνίου είναι δημοσιογράφος.
http://www.protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου